Câu chuyện giáo dục

Ngoài bài thơ Truyện cổ nước mình, nhà thơ  Lâm  Thị Mỹ Dạ còn một bài thơ nữa được chọn in trong SGK văn học là bài Khoảng trời hố bom.

Bà không nhớ bài thơ này được chọn in vào SGK năm nào mà chỉ nhớ làm bài thơ này để tri ân một tiểu đội Thanh niên xung phong mà bà đã gặp trong những ngày đi thực tế trên tuyến đường Trường Sơn. Những con người mà theo bà “chuyện kể về họ thật mà như huyền thoại”…

* Từ sự thật bi tráng

Khi nghe tôi hỏi Khoảng trời hố bom còn trong trí nhớ của bà không, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ im lặng giây lát rồi mở blog của mình ra cho tôi đọc bài viết: “Vì sao tôi viết Khoảng trời hố bom”.

“Tôi nhớ một ngày trong chiến tranh. Tôi đi thực tế trên tuyến đường Trường Sơn. Tôi đã gặp và sống hai ngày với một tổ đội thanh niên xung phong. Họ có bảy cô gái. Người tiểu đội trưởng có vẻ già hơn so với các bạn của mình.

Tôi hỏi chị: – Sao chị chưa giải ngũ? Người phụ nữ có khuôn mặt gầy, khắc khổ, chậm rãi trả lời tôi: “Tôi đã được giải ngũ cách đây ba năm. Lúc đó tôi 24 tuổi. Tôi đã đi bộ mấy trăm cây số  với một chiếc ba lô để trở về quê hương. Quê tôi ở Thanh Hoá, cách cầu Hàm Rồng mấy chục cây số. Ở đơn vị, lâu lắm tôi mới nhận được thư của gia đình. Lá thư gần đây nhất của em gái tôi báo tin gia đình vẫn bình an.

Vất vả, khó nhọc sau gần  20 ngày băng rừng, vượt núi, tránh bom đạn…, tôi mới bước chân lên được địa phận Thanh Hoá, quê tôi. Lòng tôi xốn xang, háo hức, vui sướng nghĩ đến phút đoàn tụ gia đình. Ông bà, cha mẹ, anh chị em, những người thân yêu mà tôi đã xa cách gần bốn năm nay.

Rồi kìa, trước mặt tôi hiện ra bóng cây đa đầu làng thân thuộc. Cây đa đã bị bom chém cụt mấy cành, nhưng vẫn gan góc đứng giữa trời. Trời ơi, làng của tôi! Tôi kêu lên, nước mắt ứa trào. Tôi chạy như bay không còn biết mệt là gì…Đập vào mắt tôi là cảnh tan hoang của những ngôi nhà bị sập. Cây cối gãy đổ, xiêu vẹo. Các hố bom chồng chất nhau. Hoảng hốt, bàng hoàng, tôi chạy thêm một đoạn nữa. Tôi ước  tính đúng khoảng này là ngôi nhà của mình. Tôi đứng sững lại. Trước mắt tôi là một hố bom sâu hoắm. Một hố bom rất lớn, mà chỉ có bom tấn mới đào được như vậy. Tôi quỵ xuống. Người không còn cảm giác nữa…

Bà con lối xóm chạy đến,  thấy tôi, họ kêu lên: – Con ơi! Còn chi nữa con ơi! Ông bà, cha mẹ, anh em con ở dưới đó cả  rồi. Quả bom tấn rơi trúng hầm đã làm tan nát cả  nhà con rồi! Đau đớn, tôi lấy tay cào bới đất đai tìm kiếm. Nhưng chính tôi cũng không biết mình tìm kiếm cái gì nữa. Bàn tay tôi quờ quạng đụng phải những mảnh bát vỡ nằm rải rác quanh miệng hố bom. Trời ơi! Những chiếc bát, bữa cơm đầm ấm của gia đình tôi! Còn đâu, còn đâu…

Tôi ở lại vài ngày trong gia đình người chị họ. Đó là những ngày kinh hoàng nhất trong đời tôi. Đau đớn đến vô cảm. Tôi như người mất hồn. Sau đó, khi đã trấn tĩnh lại, tôi quyết định vác ba lô trở về đơn vị để tiếp tục chiến đấu trả thù cho những người thân yêu… Bây giờ, nơi này là tổ ấm, là ngôi nhà duy nhất của tôi. Tôi sẽ ở đây cho đến ngày thống nhất Đất nước”.

* … đến “Khoảng trời, hố bom”

Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ tiếp tục câu chuyện: “Đầu năm 1972, Mỹ ngừng ném bom miền Bắc. Tôi có dịp trở lại con đường Trường Sơn, tìm gặp lại đội thanh niên xung phong năm xưa, thì được tin họ đã đi sâu vào chiến trường. Không biết họ sống chết thế nào. Đi thêm vài chục cây số nữa, tôi gặp rất nhiều hố bom đọng đầy nước. Những ngày ác liệt trong tiểu đội của họ ai còn? Ai mất? Có bao nhiêu chiến sĩ đã hy sinh trên những tuyến đường ra trận. Chuyện kể về họ thật mà như huyền thoại. Đêm đêm, khi máy bay Mỹ quần đảo, ném bom hòng triệt phá con đường lưu thông Nam – Bắc. Đã có biết bao người lính cảm tử, tự mình thắp lên những ngọn đuốc đánh lạc hướng máy bay địch, kéo luồng bom đạn về phía mình, để cứu con đường khỏi bị thương. Hiếm hoi có người trở về. Còn những người hy sinh, thân xác họ hòa vào đất đai dưới đáy  hố bom.

Tôi nhìn xuống hố bom. Nước đọng lại những khoảng trời trong ngắt. Một cánh chim bay qua. Một đám mây bay qua. Cả mặt trời cũng dừng lại nơi này. Ai đã chết ở đây? Là ai? Là ai?… Tôi nhớ đến những người lính cảm tử, những người nữ thanh niên xung phong mà tôi đã gặp. Biết đâu họ cũng đã hoá thành một  khoảng trời trong hố bom này!

-  Các bạn ơi! Các bạn ở nơi nào ? Tôi kêu lên. Im lặng. Không có tiếng trả lời. Mà chỉ có những khoảng trời lặng lẽ vời vợi nhìn tôi.

Bài thơ Khoảng trời hố bom của tôi đã được viết ra từ  sự thật bi tráng đó.

KHOẢNG TRỜI HỐ BOM

Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường
Để cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương
Cho đoàn xe kịp giờ ra trận
Em đã lấy tình yêu Tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa
Đánh lạc hướng quân thù. Hứng lấy luồng bom…

Đơn vị tôi hành quân qua con đường mòn
Gặp hố bom nhắc chuyện người con gái
Một  nấm mộ nắng ngời bao sắc đá
Tình yêu thương bồi đắp cao lên…

Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em
Mưa đọng lại một khoảng trời nho nhỏ
Đất nước mình nhân hậu
Có nước trời xoa dịu vết thương đau.

Em nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời nằm yên trong đất
Đêm đêm, tâm hồn em toả sáng
Những vì sao ngời chói lung linh
Có phải thịt da em mềm mại trắng trong
Đã hoá thành những làn mây trắng ?
Và ban ngày khoảng trời ngập nắng
Đi qua khoảng trời em – Vầng dương thao thức
Hỡi mặt trời, hay chính trái tim em trong ngực
Soi cho tôi
Ngày hôm nay bước tiếp quãng đường  dài .
Tên con đường là tên em gửi lại
Cái chết em xanh khoảng trời con gái
Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em

Gương mặt em bạn bè tôi không biết
Nên mỗi người có gương  mặt em riêng… .

Lâm Thị Mỹ Dạ - 1972

* Cạn thơ là bởi nỗi đau đã đầy

Lâu lắm rồi nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ không thấy xuất hiện trên văn đàn với những bài thơ ngồn ngộn những hình tượng lạ, đầy gợi cảm như những năm 90 của thế kỷ trước nữa. Gặp bà, hỏi ra mới biết kể từ ngày mẹ mất, những người bạn như tiểu đội thanh niên xung phong “Đánh lạc hướng quân thù. Hứng lấy luồng bom…” và nhất là kể từ sau năm 1998, khi nhà thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường, chồng bà bị tai biến mạch máu não cho đến giờ, bà dường như không làm thơ nữa.

Tuy không làm thơ nữa nhưng Lâm Thị Mỹ Dạ gần đây lại được biết đến nhiều khi bà “hồi sinh” khả năng sáng tác nhạc của mình và dự định cho ra một album riêng. Trong album bà bà tạm gọi với cái tên Ca khúc Lâm Thị Mỹ Dạ sẽ có khoảng 11 ca khúc, trong đó có hai ca khúc viết cho thiếu nhi là Trái đất thơ ngây và Hòa bình mùa xuân, ngoài ra còn có cả ca khúc phổ thơ Hoa ngô đồng của chồng bà, nhà thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường và bài thơ đã được rất nhiều người biết đến của bà là Thả mây cho gió. Album này theo như bà cho biết, sau khi “xuất xưởng” sẽ chỉ để tặng lại cho bạn bè chứ không nhằm vào một mục đích nào khác.

Mong rằng, sau khi trở về với âm nhạc, bằng âm nhạc, nhà thơ Lâm Thị  Mỹ Dạ sẽ tìm thấy một “khoảng trời mới” cho mình, cho thơ và cho cả những cuộc đời như là huyền thoại đã khắc sâu trong tình yêu và nỗi nhớ của bà!